Trong thập kỷ gần đây, dữ liệu Quan sát Trái đất (EO) đã trở nên n dễ tiếp cận và linh hoạt hơn, mở ra những ứng dụng mới không chỉ trong giám sát thiên tai, môi trường mà còn trong nghiên cứu phát triển và tài chính toàn diện. Cùng với sự phát triển của vệ tinh quỹ đạo thấp, máy học và các nền tảng phân tích EO như Sentinel Hub, các tổ chức nghiên cứu, cơ quan chính phủ và doanh nghiệp tài chính có thể dễ dàng truy xuất thông tin không gian, thời gian để phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững.

Bài viết này điểm lại 4 trường hợp sử dụng nổi bật của EO trong lĩnh vực tài chính bao trùm và nghiên cứu xã hội:

1. Hỗ trợ chọn mẫu khảo sát bằng ảnh vệ tinh

Việc triển khai các khảo sát đại diện ở các quốc gia đang phát triển thường gặp khó khăn do thiếu khung mẫu cập nhật hoặc sự biến động nhanh về dân số và đô thị hóa.

EO nhanh chóng phát hiện khu định cư mới và thay đổi mật độ xây dựng bằng cách so sánh ảnh vệ tinh ở các thời điểm khác nhau. Đây là công cụ hữu ích để cập nhật lại danh sách mẫu hộ dân, tránh bỏ sót các cộng đồng mới hình thành – nhất là ở những khu vực đô thị hóa nhanh như Juja hay Ruiru (Kenya), nơi dân số tăng gấp đôi hoặc gấp ba chỉ sau 10 năm.

Tìm hiểu thêm: Phân tích ảnh vệ tinh: Động lực mới cho tín dụng nông nghiệp

2.Thiết kế nghiên cứu theo sự kiện (event-based)

EO cũng cho phép nghiên cứu tác động của các sự kiện thời tiết hoặc thiên tai tới hộ gia đình, cộng đồng hoặc hoạt động sản xuất. Các sự kiện như ngập lụt, hạn hán, cháy rừng có thể được phát hiện gần thời gian thực thông qua các thuật toán học máy phân tích ảnh vệ tinh.

Ví dụ, khu vực bị ngập ở Kisumu (Kenya) trong tháng 4/2023 có thể được xác định bằng ảnh Sentinel-2, từ đó giúp các nhóm nghiên cứu lựa chọn khu vực và đối tượng khảo sát, đánh giá thiệt hại và khả năng phục hồi.

3. Kết hợp dữ liệu EO vào khảo sát xã hội

Với sự phổ biến của thu thập dữ liệu bằng thiết bị di động, việc tự động gắn toạ độ GPS cho mỗi mẫu khảo sát mở ra khả năng tích hợp dữ liệu EO vào cả khâu thiết kế và phân tích.

Hệ thống API có thể kết nối phần mềm khảo sát với nền tảng EO để truy xuất:

• Biến cố khí hậu (hạn hán, nhiệt độ cực đoan, lũ lụt gần đây),
• Mức độ phơi nhiễm ô nhiễm không khí,
• Khoảng cách đến hạ tầng thiết yếu (đường, trường, trạm, bệnh viện),
• Tình trạng thảm thực vật (NDVI) theo thời gian.

Tại Kenya, chỉ số NDVI được tính theo tháng từ 2017 đến 2022 cho vùng Trans Nzoia giúp theo dõi xu hướng sinh trưởng cây trồng – phục vụ đánh giá an ninh lương thực quốc gia.

Xem thêm: Quan sát Trái đất: Ứng dụng cho ngành bảo hiểm nông nghiệp

4. Đánh giá hiệu quả và giám sát tác động

Dữ liệu quan sát trái đất cũng có thể hỗ trợ theo dõi hiệu quả của các chương trình can thiệp tài chính, ví dụ:

• Đánh giá tác động của tín dụng sản xuất nông nghiệp đến năng suất.
• Theo dõi khả năng phục hồi sau thiên tai ở nhóm được bảo hiểm.
• Đo lường biến động phát thải trong các chương trình tài chính xanh.

Dữ liệu EO mang tính khách quan và cập nhật, có thể cung cấp bằng chứng rõ ràng để cải tiến chương trình và kêu gọi tài trợ mở rộng quy mô.

Kết luận: Tăng cường hợp tác EO + Tài chính bao trùm

Mặc dù tiềm năng ứng dụng EO trong tài chính bao trùm là rất lớn, nhưng việc triển khai thực tế vẫn còn ở giai đoạn đầu. Cần có thêm các nỗ lực phối hợp giữa các nhà cung cấp dịch vụ tài chính, doanh nghiệp EO và cơ quan nghiên cứu để:

• Chia sẻ kinh nghiệm, mô hình, API tích hợp.
• Giảm rủi ro triển khai thông qua dự án thử nghiệm.
• Chuẩn hóa dữ liệu và phương pháp cho các chỉ số về rủi ro, khả năng chống chịu, và hiệu quả can thiệp.

EO không chỉ là công nghệ của ngành không gian mà đang trở thành công cụ thiết yếu cho một nền tài chính thích ứng khí hậu, bao trùm và dữ liệu dẫn dắt.