Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, người nông dân – đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam ngày càng dễ bị ảnh hưởng trước rủi ro từ thời tiết, sâu bệnh và thiên tai. Một trong những giải pháp đang được sử dụng nhiều như hiện nay nhằm chia sẻ rủi ro và tiết kiệm chi phí là bảo hiểm nông nghiệp dựa trên chỉ số (Index-Based Insurance).

Bảo hiểm chỉ số là gì?

Khác với bảo hiểm truyền thống dựa trên đánh giá thiệt hại thực tế tại ruộng, bảo hiểm dựa trên chỉ số sử dụng một hoặc nhiều chỉ số định lượng (ví dụ: lượng mưa, nhiệt độ, NDVI...) để xác định khi nào chi trả sẽ được kích hoạt.

Nếu chỉ số theo dõi (ví dụ: NDVI) giảm dưới một ngưỡng định sẵn thì đồng nghĩa với điều kiện phát triển cây trồng không thuận lợi thì người nông dân sẽ được chi trả bồi thường tự động, không cần giám định hiện trường.

Đọc thêm: Dữ liệu Quan sát Trái đất trong Tài chính và Bảo hiểm

Các hình thức phổ biến

Hiện nay có 3 loại bảo hiểm nông nghiệp dựa trên chỉ số, bao gồm:

1. Bảo hiểm theo sản lượng vùng (Area-Yield Index): Dựa vào sản lượng trung bình thu hoạch của khu vực. Nếu thấp hơn ngưỡng đã định, người mua bảo hiểm sẽ được chi trả.
2. Bảo hiểm theo chỉ số thời tiết (Weather Index Insurance): Sử dụng chỉ số thời tiết (nhiệt độ, mưa, gió, độ ẩm…) thu thập từ trạm khí tượng hoặc ảnh vệ tinh.
3. Bảo hiểm theo chỉ số vệ tinh (Satellite-Based Index Insurance): Tận dụng dữ liệu viễn thám (ví dụ: NDVI, EVI, LST, độ ẩm đất...) để xây dựng các chỉ số đánh giá rủi ro cây trồng theo thời gian và không gian.

Lợi ích đối với nông dân

Người nông dân hay các đơn vị phát triển nông nghiệp nên ưu tiên lựa chọn hình thức bảo hiểm nông nghiệp dựa trên chỉ số bởi nhiều lợi ích sau:

1. Xử lý nhanh, không cần thủ tục phức tạp

Không còn cần điền đơn, chờ giám định hiện trường. Các chỉ số định sẵn giúp kích hoạt bồi thường nhanh chóng nhất là khi nông dân đang cần vốn để tái sản xuất.

2. Tăng khả năng tiếp cận tín dụng

Khi có hợp đồng bảo hiểm chỉ số làm tăng sự tin tưởng từ phía ngân hàng, từ đó giúp nông dân dễ vay vốn hơn với lãi suất hợp lý.

3. Phản ánh đúng rủi ro tại địa phương

Nếu chỉ số được thiết kế sát với thực tế canh tác, bảo hiểm chỉ số sẽ phản ánh rủi ro đúng theo mùa vụ, hạn chế tình trạng "bảo hiểm mà không bồi thường".

4. Giá cả phải chăng

Do không cần hệ thống giám định phức tạp, bảo hiểm chỉ số có thể cung cấp với chi phí thấp hơn nhiều so với bảo hiểm truyền thống, đặc biệt phù hợp với hộ nông dân nhỏ.

>>> Xem thêm: Cách dữ liệu vệ tinh đơn giản hóa quy trình thẩm định cho vay nông nghiệp

Lợi ích đối với tổ chức tài chính và công ty bảo hiểm

Bảo hiểm nông nghiệp không chỉ mang lại lợi ích cho nhân dân mà các công ty, tổ chức tài chính như sau:

1. Giảm chi phí vận hành và xử lý bồi thường

Không cần cử người khảo sát thực địa, các công ty bảo hiểm có thể tự động tính toán và chi trả theo công thức đã được chuẩn hóa.

2. Quản lý rủi ro hiệu quả hơn

Dữ liệu thời tiết và chỉ số cây trồng giúp đánh giá rủi ro khu vực tốt hơn – từ đó cải thiện việc xây dựng sản phẩm bảo hiểm và kiểm soát danh mục đầu tư.

3. Đa dạng hóa sản phẩm

Các đơn vị có thể phát triển các gói bảo hiểm tùy biến theo cây trồng, vùng sinh thái và thời vụ,. Từ đó giúp mở rộng tệp khách hàng và đáp ứng nhu cầu cụ thể cho từng đơn vị.

4. Tối ưu hoá quy trình nghiệp vụ

Dữ liệu từ chỉ số có thể tích hợp vào các khâu: đánh giá hồ sơ (underwriting), xử lý bồi thường (claims), phân tích rủi ro (risk analytics)...

Dữ liệu và công nghệ cần thiết

Để triển khai bảo hiểm chỉ số hiệu quả, cần có:

• Dữ liệu vệ tinh: NDVI, LST, độ ẩm đất, ảnh thời gian thực...
• Dữ liệu thời tiết lịch sử và hiện tại: lượng mưa, nhiệt độ, gió...
• Lớp thông tin cây trồng: loại cây, giai đoạn sinh trưởng, phản ứng với điều kiện khí hậu
• Thuật toán phân tích và cảnh báo: để xác định khi nào cần kích hoạt bồi thường

Tùy theo yêu cầu độ chính xác, các nguồn dữ liệu có thể bao gồm vệ tinh độ phân giải trung bình (Sentinel, Landsat) hoặc cao (Planet, WorldView).

Hướng tới tương lai bền vững hơn

Bảo hiểm chỉ số không chỉ giúp nông dân ứng phó với rủi ro ngắn hạn, mà còn hỗ trợ họ ra quyết định dài hạn, đầu tư hợp lý, ứng dụng kỹ thuật canh tác thông minh, từ đó tăng hiệu quả và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, việc tích hợp các nền tảng như giám sát mùa vụ từ xa, dự báo năng suất, và phân tích chỉ số cây trồng theo vùng cũng sẽ mở rộng phạm vi ứng dụng của bảo hiểm chỉ số trong cả quản lý nhà nước lẫn doanh nghiệp.

>>> Đọc tiếp: AI và EO cho nông nghiệp bền vững và bảo hiểm nông nghiệp

Kết luận

Bảo hiểm nông nghiệp dựa trên chỉ số đang trở thành xu hướng chủ đạo để bảo vệ sinh kế người nông dân và thúc đẩy tín dụng nông thôn. Việc thiết kế và ứng dụng các chỉ số phù hợp dựa trên dữ liệu minh bạch, khách quan và cập nhật – là chìa khóa để tạo ra một hệ sinh thái bảo hiểm nông nghiệp thông minh, hiệu quả và bền vững.